Otępienie jest zespołem spowodowanym chorobą mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym lub postępującym, w którym zaburzone są takie wyższe funkcje poznawcze, jak: pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się oraz język. Osłabieniu funkcji poznawczych towarzyszą zwykle: obniżenie kontroli emocji, kontroli impulsów, zaburzenia zachowania i motywacji. Otępienie zazwyczaj wpływa destrukcyjnie na przebieg podstawowych aktywności życiowych chorego (dbanie o higienę, ubieranie się, jedzenie itd.).
Najczęstszą przyczyną otępienia jest choroba Alzheimera (50-60% przypadków), a drugą w kolejności jest otępienie naczyniopochodne. Częste jest także otępienie o mieszanej etiologii. Do innych wymienianych przyczyn należą: urazy głowy, guzy mózgu, infekcje, nadużywanie alkoholu, choroby zwyrodnieniowe mózgu, zmiany ogniskowe (padaczka), choroby metaboliczne, choroby demielinizacyjne (stwardnienie rozsiane), choroby dziedziczne oraz leki i toksyny.
Ze względu na etiologię otępienia możemy podzielić na pierwotne i wtórne. Pierwotne to te, w których proces neurodegeneracyjny bezpośrednio dotyczy tkanki mózgowej powodując jej zwyrodnienie. Otępienia wtórne, inaczej odwracalne, to te, które wywołane są działaniem potencjalnie odwracalnych przyczyn i które pośrednio prowadzą do wystąpienia objawów otępiennych. Usunięcie przyczyny potencjalnie powinno warunkować leczenie otępienia. Do otępień pierwotnych zaliczamy: chorobę Alzheimera, chorobę rozsianych ciał Lewy’ego, otępienie czołowo – skroniowe, chorobę Huntingtona, chorobę Parkinsona, chorobę Wilsona. Wśród otępień wtórnych możemy wyróżnić: otępienie naczyniopochodne (wielozawałowe, miażdżyca uogólniona, zapalenia naczyń), otępienie w przebiegu niedotlenienia mózgu, otępienie urazowe, otępienie toksyczne (leki, alkohol, trucizny), otępienie w przebiegu zaburzeń niedoborowych (niedobór witaminy B12, niedobór kwasu foliowego), zaburzenia metaboliczne (niedoczynność i nadczynność tarczycy, zespół Cushinga, niedoczyność/nadczynność przytarczyc), guzy o.u.n., euroinfekcje (HIV, kiła, zapalenie mózgu).
Główne objawy:
– Zaburzenia pamięci (najwyraźniejsze w zakresie uczenia się nowych informacji) oraz zaburzeń innych funkcji poznawczych (osądu, myślenia, planowania, organizowania, ogólnego przetwarzania informacji, języka),
– Zaburzenia funkcjonowania w zakresie codziennego życia,
– Zachowana świadomość otoczenia (zachowana zdolność rozpoznawania otoczenia),
– Chwiejność emocjonalna, drażliwość, wybuchowość, apatia, obniżenie nastroju, prymitywizacja zachowań społecznych,
– Objawy zaburzeń występują od co najmniej 6 miesięcy.